O baroku słów kilka

...czyli ogólna charakterystyka epoki.

Barok to główny kierunek w kulturze europejskiej, pełen kontrastów, wojen i konfliktów społecznych.

Nazwa epoki: portugalskie barocco oznacza perłę o nieregularnych kształtach. Włoskie barocco znaczyło tyle co dziwny, napuszony, przesadny. Określano nim także taki typ rozumowania, który nie prowadził do logicznych i prawdziwych wniosków. Inność, dziwność, deformacja – tymi słowami opisywany jest barok.

W Europie barok przypada na okres od końca XVI do połowy XVIII wieku.

Polski barok dzielimy na trzy fazy:
    1580-1620 – wczesny barok; poezja metafizyczna, ziemiańska i mieszczańsko-plebejska; proza nawiązująca do średniowiecznych tradycji;
    1620-1680 – dojrzały barok; rozwój teatru; powstaje Merkuriusz Polski; powstaje kultura sarmacka;
    1680-1740 – późny barok, tzw. czasy saskie; epoka kryzysu; zamieranie dawnych wzorców, powstanie nowych nurtów; rozwój publicystyki;

Najważniejsze wydarzenia kulturowe i historyczne:
    kontrreformacja (II połowa XVI wieku) – walka o umocnienie pozycji kościoła katolickiego;
    ostateczne przeniesienie stolicy do Warszawy (1611 rok);
    pierwsze zastosowanie zasady liberum veto (1652 rok);
    otwarcie stałej sali teatralnej na Zamku Warszawskim (1637 rok);
    koniec wojny trzydziestoletniej (1648 rok);
    wydanie pierwszego polskiego czasopisma Merkuriusz Polski (1661 rok);
    rozwój klasycyzmu francuskiego (Molier);
    rozwój pamiętnikarstwa (Jan Chryzostom Pasek);

Nurty w literaturze polskiego baroku: dworski, ziemiański (szlachecko-sarmacki), religijny, mieszczańsko-plebejski.

Tematyka literatury barokowej:
    metafizyczna, czyli refleksje o przemijaniu;
    „poezja światowych rozkoszy”, czyli dworska poezja nawiązująca do konceptyzmu i marinizmu;
    patriotyczna;
    obyczajowa;
    historyczna;

Barok cechuje powrót do wartości duchowych, religijnych. W tym okresie z Kościoła wyłoniły się nowe nurty wyznaniowe, takie jak luteranizm czy kalwinizm.

Najważniejsi polscy twórcy i ich dzieła:
    Jan Andrzej Morsztyn Do trupa; Cuda miłości; Niestatek [Prędzej...];
    Daniel Naborowski Krótkość żywota; Na oczy królewny angielskiej; Róża;
    Wacław Potocki Człowiek; Veto albo nie pozwalam; Transakcja wojny chocimskiej;
    Mikołaj Sęp-Szarzyński O krótkości i niepewności na świecie żywota człowieczego; O nietrwałej miłości rzeczy świata tego;
    Jan Chryzostom Pasek Pamiętniki;
    Józef Baka Uwagi śmierci niechybnej;

Literatura powszechna, najważniejsi twórcy:
    Molier Skąpiec; Świętoszek;
    John Donne Sonet XIV [Zmiażdż moje serce, Boże, jak zmurszałą ścianę...];

Paulina Adamowicz